سـخـن گـوی دهـقـان چـه گــویــد نــخــســت :
كـه نـام بــزرگــی بــه گــیــتــی كــه جــســت
2 Soxanguy dehqân ce guyad noxost :
ke nâme bozorgi be giti ke jost
كــه بــود آن كــه دیــهــیــم بــر ســر نــهــاد :
نــــدارد كــــس آن روزگــــاران بـــــه یـــــاد
3 Ke bod ân ke dihim bar sar nahâd : nadârad kas ân ruzgârân be yâd
مــــگــــر كــــز پــــدر یــــاد دارد پــــســـــر :
بــگــویـــد تـــرا یـــك بـــه یـــك در بـــه در
4 Magar kaz pedar yâd dârad pesar : beguyad torâ yek be yek dar be dar
كـــه نـــام بـــزرگــــی كــــه آورد پــــیــــش :
كــرا بــود از آن بــرتــران پـــایـــه بـــیـــش
5 Ke nâme bozorgi ke âvarad piš
: kera bud az ân bartarân pâyeh biš
پـــژوهـــنــــده ی نــــامــــه ی بــــاســــتــــان : كـــه از پـــهــــلــــوانــــان زنــــد داســــتــــان
6 Pažuhandeye nâmehye bâstân :
ke az pahlavânân zanad dâstan
چــنــیــن گــفــت كــایــیــن تــخــت و كــلـــاه : گـــــیـــــومـــــرث آورد و او بـــــود شــــــاه
7 Conin goft ke in taxto kolâh :
Giyumars âvarado u bud šâh
چـــو آمـــد بـــه بـــرج حـــمــــل آفــــتــــاب :
جــهــان گـــشـــت بـــا فـــر و آیـــیـــن و آب
8 Co âmad be borj hamal âftâb :
jahân gašt bâ faro âyino âb
بـــتـــابــــیــــد از آن ســــان ز بــــرج بــــره :
كـه گـیـتــی جــوان گــشــت از آن یــكــســره
9 Betâbid az ân sân ze borje bareh :
ke giti javân gašt az ân yeksareh
گــیــومــرث شــد بــر جـــهـــان كـــدخـــدای :
نـخـسـتـیـن بـه كـوه انـدرون ســاخــت جــای
10 Giyumars šod bar jahân kadxodây : noxostin be kuh andarun sâxt jây
سـر بـخـت و تــخــتــش بــر آمــد بــه كــوه :
پــلــنــگــیــنــه پــوشــیــد خــود بـــا گـــروه
11 Sare baxto taxtaš bar âmad be kuh : palangine pušid xod bâ goruh
ازو انـــــدر آمـــــد هــــــمــــــی پــــــرورش :
كــه پــوشــیــدنــی نــو بــد و نـــو خـــورش
12 Az u andar âmad hami parvareš :
ke pušidani now bodo now xoreš
بــه گــیـــتـــی درون ســـال ســـی شـــاه بـــود :
بـه خـوبـی چــو خــورشــیــد بــر گــاه بــود
13 Be giti darun sâl si šâh bud :
be xubi co xoršid bargâh bud
هــمــی تـــافـــت زو فـــر شـــاهـــنـــشـــهـــی :
چـــو مـــاه دو هـــفـــتـــه ز ســـرو ســـهــــی
14 Hami tâft z u fare šâhanšahi :
co mâh do hafte z sarve sohi
دد و دام و هـــر جـــانـــور كــــش بــــدیــــد :
ز گـــیـــتـــی بـــه نـــزدیــــك او آرمــــیــــد
15 Dado dâmo har jânvar koš bedid :
z giti be nazdike u âramid
دو تـــا مــــی شــــدنــــدی بــــر تــــخــــت او :
از آن بـــــر شـــــده فـــــره و بـــــخـــــت او
16 Do tâ mišodandi bar taxte u
: az ân bar šode fareho baxte u
بـــه رســـم نـــمـــاز آمـــدنـــدیـــش پـــیـــش :
وزو بــر گــرفـــتـــنـــد آیـــیـــن خـــویـــش
17 Be rasme namâz âmadandidaš piš :
va az u bar gereftand âyine xiš
پــســر بـــد مـــر اورا یـــكـــی خـــوبـــروی :
هـنــرمــنــد و هــمــچــون پــدر نــامــجــوی
18 Pesar bod mar u râ yeki xubruy : honarmando hamcon pedar nâmjuy
ســیــامــك بــدش نــام و فـــرخـــنـــده بـــود :
گــــیــــومــــرث را دل بــــدو زنــــده بـــــود
19 Siyâmak bodaš nâmo farxonde bud : Giyumars râ del bedu zende bud
بــه جــانــش بــر از مــهــر گـــریـــان بـــدی :
ز بـــیــــم جــــدایــــیــــش بــــریــــان بــــدی
20 Be jânaš bar az mehre geryân bodi :
z bime jodâyiaš boryân bodi
بـــر آمـــد بـــریـــن كـــار یــــك روزگــــار :
فــــروزنــــده شــــد دولــــت شــــهــــریــــار
21 Barâmad barin kâr yek ruzgâr :
foruzande šod dowlate šahryâr
بــه گــیــتــی نــبــودش كـــســـی دشـــمـــنـــا :
مـــگـــر بـــدكـــنـــش ریـــمـــن آهـــرمـــنـــا
22 Be giti nabudaš kasi došmanâ :
magar badkoneš ahrmanâ
بــه رشـــك انـــدر آهـــرمـــن بـــد ســـگـــال :
هــــمــــی رای زد تــــا بــــبــــالــــیــــد بــــال
23 Be rašk andar âhrman bad sagâl :
hami ray zad tâ bebâlid bâl
یـكــی بــچــه بــودش چــو گــرگ ســتــرگ :
دلـــــاور شـــــده بـــــا ســـــپـــــاه بــــــزرگ
24 Yeki bace budaš co gorge sotorg : delâvar šode bâ sepâh bozorg
جــهــان شــد بـــر آن دیـــو بـــچـــه ســـیـــاه :
ز بـــخـــت ســـیـــامـــك وز آن پـــایــــگــــاه
25 Jahân šod bar ân div bace siyâh :
z baxte Siyâmak va az ân pâygâh
ســپــه كـــرد و نـــزدیـــك او راه جـــســـت :
هـمـی تــخــت و دیــهــیــم گــی شــاه جــســت
26 Sepah kardo nazdike u râh jost :
hami taxto dihim gahi šâh jost
هـمـی گــفــت بــا هــر كــســی رای خــویــش :
جــهــان كــرد یــكــســر پــر آوای خــویــش
27 Hami goft bâ har kasi râye xiš : jahân kard yeksar por âvâye xiš
گــیــومــرث زیـــن خـــود كـــی آگـــاه بـــود :
كــه تــخــت مـــهـــی را جـــز او شـــاه بـــود
28 Giyumars zin xod key âgâh bud :
ke taxte mahi râ joz u šâh bud
یــكــایــك بــیــامــد خــجــســـتـــه ســـروش :
بـــه ســـان پـــری پـــلـــنـــگـــیـــنـــه پـــوش
29 Yekâyek biyâmad xojaste soruš :
be sâne pari palangine puš

دانای توس می گوید:

مردم در هر کوی و برزنی می گشتند از پی زندگی و دوری از رنج ها. خرد را به تازگی آموخته بودند و سخن های نو در دل می پروراندند، هنوز نه آتش را رام کرده بودند و نه شناخت به چرخ چاچی داشتند. فرزانگان هم چیزی از آن به یاد ندارند هیچ، مگر آنچه پدر به پدر و پسر به پسر یک به یک و سینه به سینه هم را گفته باشند.
اما از ایشان یک دانا بود، بزرگ ترین دانایان زمان خود که کوهستان را خانه ساخت، تن پوش پلنگ به تن کرد و بخت و جایگاه مردمانش را به کوه آورد
«نخستین شاهان جهان کیومرث بود و او بود که رسم تخت و کلاه را بنیاد نهاد. مردمانش هنوز خانه و سرپناه را نمی شناختند؛ پس کیومرث بود که کوه و غارهایش را بر مردمان خانه کرد.»

کیومرث در جهان سی سال شاه بود و این دوران را همچون خورشید بر مردمانش سر کرد. هنوز دام را نمی شناختند و با مردمانش خوراک را باشکار جستارمی کردند؛ پس از زایش شکار شاد می گشتند و بر این کار یزدان را درود می گفتند.
کیومرث را پسری بود سیامک نام، که خوب روی و هنرمند و نام جوی بود. مویش همچون آسمان شب سیاه و امید ده روزگار پدر بود. چنان که کیومرث گاه از بیم جدایی پسر دلش همچون ستاره بریان می شد و چشمش همچون دریای اشک.
در جهان هیچ دشمن نداشتند، هیچ..! مگر بد اهرمن بد سگال، که هیچ آرزویش نبود بجز نابودی کیومرث و مردمانش. و رشک، رشک، رشک بر دلش حکم رانی می کرد و همی رشکش بود که پندار پلیدش را برای نابودی پرواز می داد.
اهرمن فرزندی داشت که به مانند گرگ سترگ می مانست و در سپاه بزرگ دیوان راه و رسم نبرد آموخته بود. از بخت بد سیامک، روزی بچه دیو سیاه سپاه برداشت و از برای تخت و کلاه کیومرث ره سپار نبرد شد. از شوق تخت کیومرث با هرکسی و در هرجایی سخن به میان آورد و یک سره جهان را از پندار پلیدش آگه کرد. و کیومرث از همه جا بی خبر بود که جای گه بزرگان را به جز او دگر است و آن دگر آهِِرمَََن است. و او کیومرث که نخستین کیان بود از جای گه اش بس دور بود. پس سروش خجسته به سان زیبا روی پلنگینه پوشی در آمد و خبر داد سیامک را از آنچه آهِِرمََن بد سگال بر پدر روا داشته بود. چون سیامک سخن های بسیار شنید، از بدخواهی بد شکل بد زات آن دیو پلید، با دلی چوشان و پر ز درد سپاه آراست و ره سپار نبرد با آن بچه اهرمن بد سگال شد. پس چرم پلنگ به تن کرد و با دستانی پر ز هیچ به جنگ دیو در آمد، که هنوز نه ابزار جنگ می شناختند و نه راه و رسم نبرد.
−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−−− ‫۷−۸−۹ ‫